Τα τρία σενάρια της επόμενης μέρας στην ΕΕ
Στην πιο κρίσιμη καμπή της ιστορίας της βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, και ιδίως η Ευρωζώνη, μετά τις καταιγιστικές εξελίξεις της περασμένης εβδομάδας, που ανάγκασαν ακόμα και τον επίτροπο Ολι Ρεν να παραδεχθεί πως «η κρίση έχει αγγίξει τον πυρήνα του ευρώ» και να εξαπολύσει βολές κατά της καγκελαρίου Μέρκελ, σε μια προσπάθεια να πιέσει για άμεσες, ρηξικέλευθες πολιτικές αποφάσεις, απαλλαγμένες από τις γερμανικές ιδεοληψίες. Το σκηνικό αυτό πολλαπλασιάζει, φυσικά, την αβεβαιότητα για τα οικονομικά δρώμενα στην Ελλάδα προβληματίζοντας έντονα την κυβέρνηση, η οποία έχει μπροστά της τις διαπραγματεύσεις με την Τρόικα για το νέο δανειακό πρόγραμμα, ενώ εκτυλίσσεται το «μπρα ντε φερ» με τους ιδιώτες επενδυτές για το πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων (PSI).
Έγκυροι αναλυτές και παράγοντες της αγοράς, εντός και εκτός «γηραιάς ηπείρου», περιμένουν πλέον να συμβεί «κάτι μεγάλο», όπως χαρακτηριστικά λένε, ως τα τέλη του έτους ή το αργότερο στις αρχές του 2012. Τι θα είναι αυτό; Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν: από μία θεαματική χρεοκοπία ευρωπαϊκής χρηματοπιστωτικής οντότητας, που θα προκαλέσει ντόμινο προβλημάτων, μέχρι ένα συστημικό «Big Bang» που θα ανατρέψει όλα τα δεδομένα στη διεθνή πολιτικοοικονομική σκακιέρα.
Αυτό για το οποίο δηλώνουν βέβαιες οι ίδιες πηγές είναι πως η Ε.Ε. έχει δύο επιλογές: είτε θα προχωρήσει προς την κατεύθυνση της πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης –η οποία όμως πρέπει να είναι ουσιαστική και να μην ισοδυναμεί με «γερμανοποίηση» της Ευρώπης– είτε θα διαλυθεί. Και στις δύο περιπτώσεις πρόκειται για ένα δρόμο χωρίς επιστροφή, για την απαρχή μιας νέας περιόδου μεγάλων αλλαγών, που θα έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα όλων των πολιτών.
Η «καυτή ανάσα» των αγορών στην «καρδιά» της ευρωζώνης έγινε παραπάνω από αισθητή τις τελευταίες ημέρες, οδηγώντας σε φιάσκο τη δημοπρασία 10ετών ομολόγων της Γερμανίας, εκτινάσσοντας το επιτόκιο βραχυπρόθεσμου δανεισμού της Ιταλίας στα επίπεδα του 1997 την Παρασκευή, προκαλώντας την υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης του Βελγίου κατά μία βαθμίδα (από ΑΑ+ σε ΑΑ) από τον οίκο Standard & Poor’s, κάνοντας τη νέα ισπανική κυβέρνηση να εξετάζει προσφυγή στη βοήθεια Ε.Ε.-ΔΝΤ και ρίχνοντας το ευρώ κάτω από το 1,33 δολάριο, στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων επτά εβδομάδων.
Παρ’ όλα αυτά, η κακοφωνία των Ευρωπαίων αξιωματούχων συνεχίστηκε, με αποκορύφωμα την εντεινόμενη διαμάχη Βρυξελλών-Βερολίνου και τη συνεχιζόμενη προσπάθεια των Γερμανών να επιβάλουν τις θέσεις τους. Θέσεις οι οποίες διέπονται από την ακραία νεοφιλελεύθερη λογική, η οποία έριξε το σπόρο της σημερινής κρίσης στις ιδρυτικές συνθήκες της Ε.Ε. τη δεκαετία του 1990 και αποτέλεσε την κύρια αιτία διάχυσης και επιδείνωσης της κρίσης.
ΣΕΝΑΡΙΟ 1ο: Η πολιτική και οικονομική ενοποίηση προχωρά, διασφαλίζοντας την επιβίωση της ευρωζώνης.
Για να γίνει πράξη το σενάριο αυτό οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα πρέπει να δράσουν τάχιστα, ει δυνατόν πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της 9ης Δεκεμβρίου, και να παραμερίσουν εθνικά συμφέροντα, εμμονές και προκαταλήψεις που καθορίζουν έως σήμερα τις κινήσεις τους. Ενοποίηση δεν σημαίνει μόνο «έλεγχος και τιμωρία», όπως πρεσβεύει ο γερμανικός οικονομικός δογματισμός. Σαφώς και χρειάζονται μέτρα συντονισμού της δημοσιονομικής πολιτικής (π.χ. έλεγχος των προϋπολογισμών από τις Βρυξέλλες), αλλά πρωτίστως απαιτείται να δημιουργηθούν μηχανισμοί αναδιανομής πόρων και ενίσχυσης των επενδύσεων προς την περιφέρεια της ευρωζώνης. Τέτοιοι μηχανισμοί μπορεί να είναι το ευρωομόλογο και η τροποποίηση του καταστατικού της ΕΚΤ, ώστε απελευθερωμένη από τα δεσμά του μονεταρισμού να λειτουργήσει ως πραγματική κεντρική τράπεζα και να τυπώσει χρήμα, χρησιμεύοντας ως δανειστής ύστατης προσφυγής και ελαφρύνοντας τα δοκιμαζόμενα κράτη από ένα μέρος του κόστους δανεισμού τους. Έτσι θα διαφυλαχθεί το σύνολο της ευρωζώνης και στο πλαίσιο αυτό ωφελημένη θα είναι και η Ελλάδα, η οποία μπορεί να κερδίσει ένα πιο ισορροπημένο μίγμα πολιτικής για τη δημοσιονομική προσαρμογή της.
ΣΕΝΑΡΙΟ 2ο : Οι διαπραγματεύσεις για την πολιτική και οικονομική ενοποίηση ναυαγούν, με αποτέλεσμα τη διάλυση της ευρωζώνης.
Μέχρι πρότινος έμοιαζε η λιγότερο πιθανή εξέλιξη. Τα δεδομένα ανατράπηκαν μετά την άκαμπτη στάση της Γερμανίας απέναντι στην πρόταση της Κομισιόν για την έκδοση ευρωομολόγου. Η μοναδική υποχώρηση του Βερολίνου ήταν ότι, όπως διεφάνη από τις δηλώσεις του υπουργού Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε προχθές το βράδυ, η εμμονή για συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών στα προγράμματα στήριξης των μη αξιόχρεων κρατών πιθανόν να εγκαταλειφθεί όταν αρχίσει να λειτουργεί ο Μόνιμος Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM). Κατά τα λοιπά, ο κ. Σόιμπλε και οι ομόλογοί του από την Αυστρία και την Ολλανδία πέταξαν το «μπαλάκι» στο ΔΝΤ, ζητώντας αύξηση των πόρων του Ταμείου, προκειμένου να αποφύγουν το ευρωομόλογο και την αλλαγή του ρόλου της ΕΚΤ.
Αν η πολιτική αυτή συνεχιστεί και μπλοκαριστούν έτσι λύσεις ικανές να αποκρούσουν τις επιθέσεις των αγορών κατά της ευρωζώνης, η διάσπασή της θεωρείται αναπόφευκτη και εκτιμάται ότι θα συμπαρασύρει και την Ε.Ε. Η Bank of America Merrill Lynch χαρακτήρισε προχθές την εξέλιξη αυτή πιθανή, σημειώνοντας σε έκθεσή της πως «αν υπάρξει διάσπαση ή αποχώρηση ενός κράτους-μέλους της ευρωζώνης, αυτό δεν θα γίνει με ελεγχόμενο τρόπο».
Σε μια τέτοια περίπτωση, το πιθανότερο είναι πως είτε θα δημιουργηθεί ένα ισχυρό «βόρειο ευρώ» και ένα ασθενικό «νότιο ευρώ» είτε οι χώρες του Νότου θα επιστρέψουν στα εθνικά νομίσματά τους. Οι συνέπειες θα είναι απρόβλεπτες και θα συμπαρασύρουν όλα τα κράτη-μέλη, με αλυσιδωτές επιπτώσεις στην παγκοσμιοποιημένη διεθνή οικονομία η οποία θα βυθιστεί στην ύφεση.
Ειδικά για τη Γερμανία, έκθεση της UBS τον περασμένο Σεπτέμβριο υπολόγιζε ότι το κόστος της εξόδου από το ευρώ θα έφθανε για κάθε Γερμανό το ποσό των 6.000-8.000 ευρώ τον πρώτο χρόνο και στη συνέχεια τα 3.500-4.500 ευρώ ετησίως, την ώρα που η στήριξη της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας στοιχίζει άπαξ λίγο πάνω από 1.000 ευρώ. Οι πιο αδύναμοι κρίκοι της ευρωζώνης θα δοκιμαστούν περισσότερο, με την ίδια έκθεση να εκτιμά ότι τον πρώτο χρόνο θα χάσουν 40%-50% του ΑΕΠ τους και το κατά κεφαλήν κόστος θα διαμορφωθεί στα 9.500-11.500 ευρώ, ενώ μετά την πρώτη χρονιά οι ετήσιες επιπτώσεις θα είναι της τάξης των 3.000-4.000 ευρώ ανά πολίτη.
ΣΕΝΑΡΙΟ 3ο : Η οικονομική και πολιτική ενοποίηση γίνεται με τους όρους των «σκληροπυρηνικών» και τα ευάλωτα μέλη της ευρωζώνης τίθενται σταδιακά εκτός παιχνιδιού.
Αν η ενοποίηση περιλαμβάνει μόνο μηχανισμούς εποπτείας, δρακόντειους κανονισμούς και επιβολή εξοντωτικών κυρώσεων για τους «απείθαρχους» της ευρωζώνης, τα κράτη που ήδη μαστίζονται από την κρίση χρέους, όπως η Ελλάδα, δεν θα αντέξουν για πολύ τους κλυδωνισμούς. Μια τέτοια εξέλιξη συνεπάγεται επιστροφή στα –ριζικά υποτιμημένα πλέον– εθνικά νομίσματα, διεθνή περιθωριοποίηση, κατακόρυφη περαιτέρω πτώση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών, κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού τομέα και έχει ως μόνο θετικό στοιχείο τη δυνατότητα αύξησης της ανταγωνιστικότητας. Ούτε σε αυτή την περίπτωση θα λείψουν οι διεθνείς επιπτώσεις, έστω και αν είναι πολύ μικρότερες σε σχέση με το προηγούμενο σενάριο.
ΜΑΡΙΟΣ ΡΟΖΑΚΟΣ στον “Τύπο της Κυριακής”
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου