Λυπάμαι που δεν θυμάμαι να αναφέρω το όνομα του συναδέλφου μου καθηγητή που είχε την έμπνευση να προβεί στην εξαιρετικής ακρίβειας εκτίμηση πως ο νέος νόμος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση ή θα βελτίωνε τα πράγματα ή θα μετέτρεπε τα πανεπιστήμια σε τσίρκο. Φοβάμαι, πως, πλέον, οδεύουμε ολοταχώς προς το δεύτερο.
Υποτίθεται πως εδώ και κάμποσες μέρες θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία εκλογής των συμβουλίων διοίκησης. Σε κανένα πανεπιστήμιο δεν έγινε αυτό. Και το ακόμη πιο εξωφρενικό είναι πως στα περισσότερα δεν έχει ανοίξει καν η διαδικασία. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση βρίσκεται ολόκληρη σε γκρίζα ζώνη. Το υπουργείο Παιδείας, από τη μια, απειλεί θεούς και δαίμονες χωρίς να έχει τα «κότσια» να εφαρμόσει τις ίδιες τις διατάξεις που ο νόμος (που το ίδιο εισηγήθηκε) προβλέπει, με αποτέλεσμα να (αυτο)γελοιοποιείται για άλλη μια φορά το κράτος. Οι πρυτάνεις, από την άλλη, προσποιούνται τους σχολαστικούς τηρητές της νομιμότητας ενώ στην πραγματικότητα έκαναν, οι περισσότεροι από αυτούς, ό,τι πέρναγε από το χέρι τους προκειμένου να αποτύχει ο νέος νόμος. Τελικά, το πανεπιστήμιο αφήνεται στη μοίρα του να αυτοσχεδιάζει, με μεγάλες πιθανότητες να βαδίσει προς την περαιτέρω υποβάθμιση και ανυποληψία.
Δεν πρόκειται ασφαλώς για μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Συνηθίσαμε να ψηφίζονται νόμοι που στη συνέχεια δεν εφαρμόζονται. Αυτό όμως είναι και το πλέον εξωφρενικό. Σε μια περίοδο, όπου όλοι θα έπρεπε να είχαμε παραδειγματιστεί για το πώς έφτασε η χώρα ως εδώ, εμείς, σε ένα τόσο νευραλγικό τομέα του ελληνικού δημοσίου, την ανώτατη εκπαίδευση, συνεχίζουμε να λειτουργούμε όπως παλιά.
Η υπόθεση του νέου νόμου για τα πανεπιστήμια, αν δεν συμβεί κάτι συγκλονιστικό, θα αποτελέσει μια ακόμη ιλαροτραγωδία του ελληνικού πολιτικο-διοικητικού συστήματος. Για άλλη μια φορά, η εκτελεστική εξουσία, συμπεριφέρθηκε όπως ένας αφελής αξιωματικός επιτελείου που δεν λέει να αντιληφθεί πως άλλο πράγμα είναι να κάνεις «ασκήσεις επί χάρτου» και άλλο πράγμα είναι ο πραγματικός πόλεμος. Και οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είναι ένας πραγματικός πόλεμος που απαιτεί όχι μόνο καλές ιδέες –ούτε καν κυρίως τέτοιες- αλλά σχεδιασμό, συστηματικότητα, ικανότητα να εμπνεύσεις, να πείσεις και να επιβάλεις την πολιτική των μεταρρυθμίσεων. Απαιτείται αίσθηση του χρόνου, αξιοποίηση της συγκυρίας, σωστή τακτική και γνώση του συσχετισμού δυνάμεων.
Αντί όλων αυτών είχαμε επιπόλαιους ναπολεόντιους σχεδιασμούς με εξαιρετικά αμφίβολη πιθανότητα υλοποίησης. Είχαμε για άλλη μια φορά υπερτίμηση των δυνατοτήτων της πολιτικής εξουσίας και υποτίμηση της ισχύος όσων, για δικό τους όφελος κατά βάση, αντιστέκονται στις αλλαγές. Όμως το ελληνικό πανεπιστήμιο, όπως και το κράτος συνολικότερα, δεν έχει την πολυτέλεια να βρίσκεται παρατεταμένα στην ασάφεια, την αβεβαιότητα, το προσωρινό και το μεταβατικό. Όλα αυτά συμβάλουν στο χάος.
Είναι προτιμότερα μικρά σίγουρα βήματα εκσυγχρονισμού παρά άλματα τα οποία αν δεν εκτελεστούν σωστά θα γκρεμοτσακιστείς. Το έχω πει πολλές φορές, αντί όλων αυτών των μεγαλεπήβολων σχεδίων θα προτιμούσα το υπουργείο παιδείας να είχε προτείνει δύο πολύ μικρές αλλαγές: πρώτον, η παρουσία φοιτητών στα μαθήματα να γίνει υποχρεωτική και δεύτερον ο υποχρεωτικός αριθμός διδακτικών ωρών των καθηγητών να αυξηθεί από έξι ώρες την εβδομάδα σε εννέα. Μικρά πράγματα θα πείτε. Δεν διαφωνώ καθόλου!
Στοιχηματίζω, όμως, πως αυτές οι τόσο ταπεινές αλλαγές θα είχαν προσφέρει πολύ περισσότερο από τις έως τώρα απόπειρες ριζικής αλλαγής του πανεπιστημίου.
Τελικά, άλλη μια απόπειρα εκσυγχρονισμού του ελληνικού πανεπιστημίου δείχνει πως βαδίζει ολοταχώς προς την αποτυχία. Το χειρότερο είναι πως συμπαρασύρει μαζί της ορθές ιδέες για την κατάσταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αναρωτιέμαι, μάλιστα, πως, τόσοι έξυπνοι άνθρωποι μαζί το μόνο που κατάφεραν μέχρι στιγμής είναι μια τρύπα στο νερό. Ίσως να έχει δίκιο ο καθηγητής Θ. Διαμαντόπουλος όταν λέει πως μόνο η βλακεία αθροίζεται, όχι η ευφυΐα.
Εντέλει, δεν ξέρω να απαντήσω αν μαζί τα φάγαμε, αλλά είμαι απολύτως σίγουρος, πως αυτή τη χώρα, όλοι μαζί, πολιτικοί και κοινωνία, τη διαλύσαμε.
Υποτίθεται πως εδώ και κάμποσες μέρες θα έπρεπε να είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία εκλογής των συμβουλίων διοίκησης. Σε κανένα πανεπιστήμιο δεν έγινε αυτό. Και το ακόμη πιο εξωφρενικό είναι πως στα περισσότερα δεν έχει ανοίξει καν η διαδικασία. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση βρίσκεται ολόκληρη σε γκρίζα ζώνη. Το υπουργείο Παιδείας, από τη μια, απειλεί θεούς και δαίμονες χωρίς να έχει τα «κότσια» να εφαρμόσει τις ίδιες τις διατάξεις που ο νόμος (που το ίδιο εισηγήθηκε) προβλέπει, με αποτέλεσμα να (αυτο)γελοιοποιείται για άλλη μια φορά το κράτος. Οι πρυτάνεις, από την άλλη, προσποιούνται τους σχολαστικούς τηρητές της νομιμότητας ενώ στην πραγματικότητα έκαναν, οι περισσότεροι από αυτούς, ό,τι πέρναγε από το χέρι τους προκειμένου να αποτύχει ο νέος νόμος. Τελικά, το πανεπιστήμιο αφήνεται στη μοίρα του να αυτοσχεδιάζει, με μεγάλες πιθανότητες να βαδίσει προς την περαιτέρω υποβάθμιση και ανυποληψία.
Δεν πρόκειται ασφαλώς για μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Συνηθίσαμε να ψηφίζονται νόμοι που στη συνέχεια δεν εφαρμόζονται. Αυτό όμως είναι και το πλέον εξωφρενικό. Σε μια περίοδο, όπου όλοι θα έπρεπε να είχαμε παραδειγματιστεί για το πώς έφτασε η χώρα ως εδώ, εμείς, σε ένα τόσο νευραλγικό τομέα του ελληνικού δημοσίου, την ανώτατη εκπαίδευση, συνεχίζουμε να λειτουργούμε όπως παλιά.
Η υπόθεση του νέου νόμου για τα πανεπιστήμια, αν δεν συμβεί κάτι συγκλονιστικό, θα αποτελέσει μια ακόμη ιλαροτραγωδία του ελληνικού πολιτικο-διοικητικού συστήματος. Για άλλη μια φορά, η εκτελεστική εξουσία, συμπεριφέρθηκε όπως ένας αφελής αξιωματικός επιτελείου που δεν λέει να αντιληφθεί πως άλλο πράγμα είναι να κάνεις «ασκήσεις επί χάρτου» και άλλο πράγμα είναι ο πραγματικός πόλεμος. Και οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, είναι ένας πραγματικός πόλεμος που απαιτεί όχι μόνο καλές ιδέες –ούτε καν κυρίως τέτοιες- αλλά σχεδιασμό, συστηματικότητα, ικανότητα να εμπνεύσεις, να πείσεις και να επιβάλεις την πολιτική των μεταρρυθμίσεων. Απαιτείται αίσθηση του χρόνου, αξιοποίηση της συγκυρίας, σωστή τακτική και γνώση του συσχετισμού δυνάμεων.
Αντί όλων αυτών είχαμε επιπόλαιους ναπολεόντιους σχεδιασμούς με εξαιρετικά αμφίβολη πιθανότητα υλοποίησης. Είχαμε για άλλη μια φορά υπερτίμηση των δυνατοτήτων της πολιτικής εξουσίας και υποτίμηση της ισχύος όσων, για δικό τους όφελος κατά βάση, αντιστέκονται στις αλλαγές. Όμως το ελληνικό πανεπιστήμιο, όπως και το κράτος συνολικότερα, δεν έχει την πολυτέλεια να βρίσκεται παρατεταμένα στην ασάφεια, την αβεβαιότητα, το προσωρινό και το μεταβατικό. Όλα αυτά συμβάλουν στο χάος.
Είναι προτιμότερα μικρά σίγουρα βήματα εκσυγχρονισμού παρά άλματα τα οποία αν δεν εκτελεστούν σωστά θα γκρεμοτσακιστείς. Το έχω πει πολλές φορές, αντί όλων αυτών των μεγαλεπήβολων σχεδίων θα προτιμούσα το υπουργείο παιδείας να είχε προτείνει δύο πολύ μικρές αλλαγές: πρώτον, η παρουσία φοιτητών στα μαθήματα να γίνει υποχρεωτική και δεύτερον ο υποχρεωτικός αριθμός διδακτικών ωρών των καθηγητών να αυξηθεί από έξι ώρες την εβδομάδα σε εννέα. Μικρά πράγματα θα πείτε. Δεν διαφωνώ καθόλου!
Στοιχηματίζω, όμως, πως αυτές οι τόσο ταπεινές αλλαγές θα είχαν προσφέρει πολύ περισσότερο από τις έως τώρα απόπειρες ριζικής αλλαγής του πανεπιστημίου.
Τελικά, άλλη μια απόπειρα εκσυγχρονισμού του ελληνικού πανεπιστημίου δείχνει πως βαδίζει ολοταχώς προς την αποτυχία. Το χειρότερο είναι πως συμπαρασύρει μαζί της ορθές ιδέες για την κατάσταση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Αναρωτιέμαι, μάλιστα, πως, τόσοι έξυπνοι άνθρωποι μαζί το μόνο που κατάφεραν μέχρι στιγμής είναι μια τρύπα στο νερό. Ίσως να έχει δίκιο ο καθηγητής Θ. Διαμαντόπουλος όταν λέει πως μόνο η βλακεία αθροίζεται, όχι η ευφυΐα.
Εντέλει, δεν ξέρω να απαντήσω αν μαζί τα φάγαμε, αλλά είμαι απολύτως σίγουρος, πως αυτή τη χώρα, όλοι μαζί, πολιτικοί και κοινωνία, τη διαλύσαμε.
*Ο Νίκος Μαραντζίδης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
Προηγούμενα άρθρα του Νίκου Μαραντζίδη
Προηγούμενα άρθρα του Νίκου Μαραντζίδη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου