Δεν είναι κρίση του καπιταλισμού, είναι κρίση ηγεσιών
Με τις ισχυρές οικονομίες σε απόγνωση να παλεύουν την κρίση, και με τους ηγέτες της ΕΕ απλά να χειροτερεύουν την όλη κατάσταση, το μέγεθος του προβλήματος που πλήττει την Δύση δεν μπορεί να περιγραφεί με λόγια.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, δεν πρόκειται απλά για την χειρότερη ύφεση από την δεκαετία του 1930, αλλά και για μια ισχυρή πρόκληση στην οικονομική τάξη της Δύσης.
Η μεγάλη αυτή ύφεση, λένε, αποκαλύπτει την ανεπάρκεια της ορθόδοξης οικονομικής θεωρίας. Πρόκειται δηλαδή για μια ιδεολογική κρίση. Αποκαλύπτονται πλέον τα εγγενή ελαττώματα του καπιταλισμού.
Βέβαια, όλες αυτές οι αναφορές είναι λάθος. Μπορεί αυτήν την ώρα, κάποιοι επαναστάτες να οργανώνονται στα κρυφά, όμως πουθενά δεν βλέπουμε λαϊκές εξεγέρσεις. Και δεν αναφέρομαι στο κίνημα Occupy Wall Street, ή των μονίμως αγανακτισμένων, που θέλουν μια λαϊκή συνέλευση σε κάθε γειτονιά. Έτσι κι αλλιώς, πρόκειται για ένα κίνημα χωρίς καμιά ατζέντα, και που μόλις αποκτήσει μια, θα ξεθυμάνει οριστικά.
Που είναι όμως η αριστερά; Οι Δημοκρατικοί της Αμερικής δεν βλέπω να χαίρουν κάποιας γενικής στήριξης. Το μόνο που φοβούνται είναι τους Ρεπουμπλικάνους, που κόντεψαν να ρίξουν την χώρα στον γκρεμό το καλοκαίρι που μας πέρασε, και που ανησυχούν μη τυχόν και διώξουν τον Ομπάμα από τον Λευκό Οίκο.
Πρόσφατες δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν ένα 41% των Αμερικανών να θεωρούν την χώρα τους διαιρεμένη μεταξύ εχόντων και μη.
Το 64% θεωρεί το μεγάλο κράτος πιο επικίνδυνο από τις μεγάλες επιχειρήσεις.
Σε ολόκληρη την Ευρώπη, τα αριστερά κόμματα βρίσκονται σε υποχώρηση. Όσο πιο χειρότερα τα οικονομικά πράγματα, τόσο πιο πολύ οι ψηφοφόροι καταψηφίζουν την αριστερά. Στην Ισπανία, οι σοσιαλιστές υπέστησαν την μεγαλύτερη ήττα τους από το 1975. Βέβαια, μπορεί απλά να ήταν άτυχοι λόγω χρονικής συγκυρίας.
Οι ψηφοφόροι της Αμερικής και της Ευρώπης μπορεί να κάνουν λάθος, ρίχνοντας το φταίξιμο για την κρίση στα αριστερά κόμματα που έτυχε να κυβερνούν, αλλά η δεξιά στροφή που βλέπουμε από το 2008 και μετά, αποδεικνύει ότι ο καπιταλισμός δεν πάσχει από κρίση εμπιστοσύνης.
Που είναι η κατακραυγή; Που είναι η απαίτηση για περισσότερο κράτος, για κρατικοποιήσεις, για προστασία των εγχώριων παραγωγών, για δασμούς στις εισαγωγές, για προστατευτισμό; Δεν είδαμε τίποτα.
Όλα αυτά μπορεί να αλλάξουν, αφού η κρίση συνεχίζεται. Όμως η σημερινή ύφεση, η χειρότερη των τελευταίων 70 χρόνων, δεν έχει επηρεάσει την υποστήριξη των λαών στον υπάρχοντα καπιταλισμό. Και εννοώ τον καπιταλισμό που ξέρουμε, αυτόν της μικτής οικονομίας, της κερδοφορίας, του ανταγωνισμού, και της ισχυρής κρατικής παρέμβασης. Σε πολλές χώρες βλέπουμε να καταρρέει η εμπιστοσύνη προς τις πολιτικές ηγεσίες, και όχι προς το κυρίαρχο οικονομικό σύστημα.
Υπ αυτήν την έννοια, η λαϊκή άποψη είναι και η σωστή. Δεν μπορούμε να ισχυριζόμαστε ότι ο καπιταλισμός είναι ελαττωματικός, αν δεν τον συγκρίνουμε με τις εναλλακτικές προτάσεις. Και δεν υπάρχουν κάποιες άρτιες τέτοιες προτάσεις.
Η Κούβα και η Β. Κορέα δεν διαθέτουν και πολλά καλά. Έτσι δεν είναι;
Η δε σχολή του Ούγκο Τσάβεζ, κάθε άλλο παρά ελκυστική είναι. Η Κίνα επέλεξε τον καπιταλισμό, και ως αποτέλεσμα σημειώνει θαυμαστή ανάπτυξη. Κάτι ανάλογο βλέπουμε και στην Ινδία.
Η παγκόσμια ύφεση που άρχισε το 2008, κάθε άλλο παρά παγκόσμια αποδείχθηκε. Για δισεκατομμύρια ανθρώπων εκτός ΗΠΑ και Ευρώπης, η ζωή συνεχίστηκε, με τον καπιταλισμό να τους προσφέρει ραγδαία βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης τους.
Βέβαια υπάρχουν και άλλες εκδοχές του καπιταλισμού, και αρκετές επιλογές. Στον πλούσιο κόσμο, στην μια άκρη βρίσκεται το αμερικανικό παράδειγμα, το οποίο όμως διαφέρει από αυτά της Σουηδίας, ή του Καναδά, δυο χώρες που παρεμπιπτόντως κυβερνώνται από κεντροδεξιά κόμματα που στηρίζουν τις ελεύθερες αγορές.
Βέβαια, οι διαφορές τους δεν είναι θεμελιώδεις. Υπάρχουν διαφωνίες όσον αφορά στην δημόσια περίθαλψη, στις κοινωνικές παροχές, κλπ. αλλά συνολικά, οι διαφορετικές αυτές εκδοχές παραμένουν μέσα στα όρια της καπιταλιστικής ιδεολογίας που κυριαρχεί παγκοσμίως.
Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι έχω δίκιο, και πως ο καπιταλισμός θα συνεχίσει να κυριαρχεί. Υπάρχει όμως μια κρίση εμπιστοσύνης απέναντι στις ορθόδοξες οικονομικές θεωρίες, που θέλουν τις αγορές να έχουν πάντα δίκιο. Έτσι δεν είναι;
Σύμφωνα με τους πολέμιους τους, οι ορθόδοξοι οικονομολόγοι πιστεύουν πως οι επενδυτές είναι λογικοί, και πως οι τιμές εμπεριέχουν όλες τις αναγκαίες πληροφορίες, έτσι ώστε να μην έχουμε φούσκες, ούτε κραχ. Αυτά είναι σαχλαμάρες. Η ορθόδοξη οικονομική θεωρία διδάσκει πως οι φούσκες είναι δύσκολο να προβλεφτούν, και πως η επιμονή να βγάλεις λεφτά ποντάροντας συνεχώς εναντίον των αγορών, είναι πολύ δύσκολο. Κανένας οικονομολόγος δεν αρνείται ότι οι άνθρωποι κάνουν λάθη, και ότι οι αγορές ανεβαίνουν, αλλά και κατεβαίνουν.
Η οικονομία της συμπεριφοράς έγινε μόδα στη δεκαετία του 1990. Μελετά τα λάθη, και τις μη λογικές οικονομικές αποφάσεις. Ήδη αποτελεί μέρος της ορθόδοξης οικονομικής θεωρίας. Το κατά πόσο η θεωρία αυτή μπορεί να επηρεάσει τα πιστεύω μας όσον αφορά στον τρόπο λειτουργίας του καπιταλισμού, απομένει να το δούμε.
Η ύφεση αποκάλυψε την ανάγκη για καλύτερη και περισσότερη νομοθετική επίβλεψη και ρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Υπογράμμισε τις αδυναμίες των οικονομολόγων στο να σχεδιάσουν μια σωστή δημοσιονομική θεωρία και πολιτική, που θα αντιμετωπίσει επαρκώς την οικονομική ισότητα, και το μοίρασμα των βαρών.
Η έκπληξη όμως είναι πως για το 99%, σε ιδεολογικό επίπεδο, το μόνο σοβαρό πλαίσιο μέσα στο οποίο μπορεί να γίνει μια τέτοια συζήτηση, παραμένουν οι συμβατικές και ορθόδοξες οικονομικές θεωρίες. Είτε κάποιος συμφωνεί, είτε διαφωνεί με τον αμερικανικού τύπου καπιταλισμό, τα ίδια βιβλία διαβάζει, και τις ίδιες απόψεις και ιδέες χρησιμοποιεί ως επιχειρήματα.
Ο καπιταλισμός υπάρχει σε πολλές μορφές. Και η ορθόδοξη οικονομική επιστήμη τους εμπεριέχει όλους. Σίγουρα έχουμε ακόμη πολλά να μάθουμε, και πολλά να κάνουμε, αλλά η κρίση που ζούμε δεν είναι ιδεολογικής φύσης.
Η Δύση δεν χρειάζεται κάποια ιδεολογική επανάσταση, όπως δεν χρειάζεται κάποια δικτατορία του προλεταριάτου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου